Μαν, νησί του-

Νησί, αυτοδιοικούμενη κτήση του Βρετανικού Στέμματος, στην Ιρλανδική θάλασσα. Βρίσκεται περίπου στο μέσον της απόστασης μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Αγγλίας. Περιλαμβάνει επίσης τη νησίδα Καφ οφ Μαν, στη νοτιοδυτική ακτή.Η πρωτεύουσα του ν.τ.Μ. είναι το Ντάγκλας (Douglas, 25.308 κάτ.). Άλλες πόλεις είναι το Όνκαν, το Ράμσεϊ, το Πιλ και το Κασλτάουν. Το ν.τ.Μ. δεν αποτελεί τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά είναι μέλος της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Έχει δική του διοίκηση και δικά του νομοθετικά όργανα, οι αποφάσεις των οποίων επικυρώνονται από το Βρετανικό Στέμμα. Επικεφαλής του κράτους είναι η Βασίλισσα της Αγγλίας, η οποία ορίζει κυβερνήτη πενταετούς θητείας. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί η κυβέρνηση. Τη νομοθετική εξουσία ασκεί το κοινοβούλιο (Tynwald), το οποίο χωρίζεται σε δύο τμήματα, στο νομοθετικό συμβούλιο και στο βουλευτικό σώμα (House of Keys), το οποίο αποτελείται από 24 μέλη που εκλέγονται κάθε πέντε χρόνια, με άμεσες εκλογές υπό την ευθύνη του κυβερνήτη. Επισήμως δεν υπάρχουν κόμματα και η πλειοψηφία των βουλευτών είναι τυπικά ανεξάρτητοι. Το νομοθετικό σώμα αποτελείται από 11 μέλη, 8 από τα οποία εκλέγονται από τα μέλη του βουλευτικού σώματος, ενώ τα υπόλοιπα 3 είναι εξ οφίτσιο ο ανώτατος εισαγγελέας, ο επίσκοπος της Αγγλικανικής Εκκλησίας και ο πρόεδρος του κοινοβουλίου. Όσον αφορά τη δικαιοσύνη, οι βρετανικοί νόμοι δεν ισχύουν στο νησί, ωστόσο το νομοθετικό σύστημα ακολουθεί τα βρετανικό πρότυπα (κυρίως ως προς το ποινικό δίκαιο, με αποκλίσεις και ιδιαιτερότητες όσον αφορά το κληρονομικό δίκαιο και τη φορολογική νομοθεσία, η οποία είναι ιδιαιτέρως ευνοϊκή για τις επιχειρήσεις). Η ανώτατη δικαστική αρχή είναι το Ανώτατο Δικαστήριο, στη δικαιοδοσία του οποίου υπάγονται όλες οι ποινικές και πολιτικές υποθέσεις.Υπεύθυνη για την άμυνα και τις εξωτερικές υποθέσεις είναι η βρετανική κυβέρνηση.Παρά το σχετικά μικρό μέγεθός του, το ν.τ.Μ. χαρακτηρίζεται από γεωμορφολογική ποικιλία. Στο κεντρικό τμήμα υψώνονται δύο ορεινά συγκροτήματα, που χωρίζονται από το βαθύπεδο Γκαπ οφ Γκρίμπα, με ψηλότερη κορυφή τη Σνέφελ (621 μ.). Το βόρειο τμήμα του νησιού είναι χαμηλό και πεδινό, όπως και οι παράκτιες λωρίδες, όπου όμως οι αμμώδεις παραλίες εναλλάσσονται με απόκρημνους βράχους. Στο νησί υπάρχουν πολυάριθμοι χείμαρροι. Το κλίμα είναι πολύ ήπιο και αρκετά βροχερό. Εξαιτίας αυτού, ευνοείται η υποτροπική χλωρίδα. Ενδημικό ζώο είναι η γάτα Μανξ, χαρακτηριστικό της οποίας είναι ότι δεν έχει ουρά.Οι κάτοικοι του νησιού είναι κελτικής και αγγλικής καταγωγής. Ως προς το θρήσκευμα είναι κατά κύριο λόγο αγγλικανοί και καθολικοί, αλλά υπάρχουν και μεθοδιστές, βαπτιστές και πρεσβυτεριανοί. Η ομιλούμενη γλώσσα είναι τα αγγλικά, αλλλά κάποιες μικρές ομάδες μιλούν ακόμη μια κέλτικη διάλεκτο, τη λεγόμενη Μανξ. Η σύγχρονη οικονομία του νησιού βασίζεται κυρίως σε υπεράκτιες τραπεζικές επιχειρήσεις, σε ποικίλες οικονομικές υπηρεσίες και στον τουρισμό, καθώς αποτελεί δημοφιλές τουριστικό θέρετρο. Δευτερεύουσες πλουτοπαραγωγικές πηγές είναι η γεωργία (περίπου το 80% του εδάφους καλλιεργείται, με κύρια προϊόντα δημητριακά, πατάτες, οπωροκηπευτικά και άνθη), η κτηνοτροφία, κυρίως βοοειδών, χοίρων, προβάτων και πουλερικών, με κύρια προϊόντα κρέας και μαλλί) και η αλιεία (ένας στόλος περίπου 60 σκαφών αλιεύει κυρίως οστρακοειδή και ρέγγες). Το ν.τ.Μ. έχει δική του νομισματική μονάδα, τη λίρα Μ. η οποία είναι ισοδύναμη με τη βρετανική λίρα (1 ευρώ =0,702 λίρες Μ.). Χωρίς να είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απολαμβάνει ένα ιδιαίτερο καθεστώς ελεύθερης διακίνησης προϊόντων, σύμφωνα με μια πρόβλεψη της συνθήκης Προσχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου (1972). Το νησί φαίνεται ότι ήταν κατοικημένο ήδη από τη νεολιθική εποχή. Ήταν γνωστό στους Ρωμαίους με το όνομα Mona ή Monapia. Πριν ακόμη καταληφθεί από Νορβηγούς Βίκινγκ, περίπου το 900 μ.Χ., στο νησί κατοικούσε μια κέλτικη φυλή, με δική της γλώσσα, η οποία είχε ήδη ασπαστεί τον χριστιανισμό. Κυβερνήθηκε από τους Νορβηγούς έως το 1266, οπότε παραχωρήθηκε στη Σκοτία. Στη συνέχεια περιήλθε στην Αγγλία, το ανακατέλαβαν οι Σκοτσέζοι και το 1346 επέστρεψε οριστικά στους Άγγλους. Από το 1765, οπότε το αγγλικό κοινοβούλιο το αγόρασε από τον δούκα του Άθολ, αποτελεί κτήση του Βρετανικού Στέμματος χωρίς να ανήκει στη δικαιοδοσία του κοινοβουλίου. Το Tynwald, το τοπικό κοινοβούλιο, αποτελεί το παλαιότερο νομοθετικό σώμα στον κόσμο με συνεχή υπερχιλιετή λειτουργία. Στα μνημεία του νησιού περιλαμβάνονται προϊστορικές λίθινες κατοικίες, ερείπια ρουνικών και δρυιδικών ναών, φρούρια, κάστρα και πέτρινοι σταυροί. Στα σύγχρονα αξιοθέατα περιλαμβάνονται ο μεγαλύτερος υδροκίνητος τροχός στον κόσμο (ο οποίος λειτούργησε από το 1854 έως το 1929 για λογαριασμό του τοπικού ορυχείου και ονομάστηκε Λαίδη Ισαβέλλα, προς τιμήν της συζύγου του τότε Άγγλου κυβερνήτη), τα ιππήλατα τραμ στο Ντάγκλας, τον βικτοριανό ατμοκίνητο σιδηρόδρομο κ.ά. Κάθε Ιούνιο διοργανώνεται (από το 1911) στο νησί το διεθνώς γνωστό ράλι μοτοσικλετών Τούριστ Τρόφι (ΤΤ). Τμήμα της νότιας ακτής του νησιού Μαν, στην Ιρλανδική θάλασσα, που εξαρτάται από το βρετανικό στέμμα.